NIEUWSBRIEF DECEMBER 2024

Zelfzorg voor pleegzorgbegeleiders

Werken in pleegzorg is uitdagend en veeleisend. Pleegzorgmedewerkers komen dagelijks in aanraking met trauma’s van anderen, ze werken met kwetsbare mensen, kinderen en gezinnen en hebben een hoge werkdruk [1], [2], [3], [4], [5], [6]. Pleegzorgmedewerkers hebben risico op burn-out en secundaire traumatische stress [1], [7]. 


Om daarin staande te blijven, kunnen verschillende zaken helpend zijn zowel op het niveau van de organisatie (zoals het organiseren en faciliteren van supervisies [8]), het team (de wekelijkse teammeetings) als op persoonlijk niveau [9]. In deze nieuwsbrief focussen we ons op dat laatste niveau, meer bepaald op zelfzorg. In oktober werd een webinar voor pleeggezinnen gehouden over zelfzorg, in deze nieuwsbrief wordt de focus verlegd naar professionals binnen pleegzorg. Mensen die positievere percepties hebben over zelfzorg en meer aan zelfzorg doen, rapporteren minder burn-out en meer compassietevredenheid [5], [9]. Compassietevredenheid is het plezier dat mensen voelen wanneer ze een job doen waarbij ze anderen ondersteunen. Burn-out is een reëel risico in vakgebieden waar men langdurig werkt in emotioneel veeleisende situaties. Dit kan gevoelens van hopeloosheid en andere emotionele en fysieke klachten met zich meebrengen [10].  

Zelfzorg zijn de bewuste acties die mensen en organisaties nemen die bijdragen aan het welbevinden en de vermindering van stress [9]. In verschillende bronnen wordt zelfzorg opgedeeld in vijf domeinen:  

- Fysieke zelfzorg zijn bijvoorbeeld bewegen, voldoende slapen, gezond eten, het uitoefenen van een hobby, tijd vrij nemen van het werk.  

- Psychologische zelfzorg zijn zaken die zelfbewustzijn verhogen en het nemen van gezonde beslissingen ondersteunen. Voorbeelden hiervan zijn in therapie gaan (voor bijvoorbeeld eigen moeilijkheden die geactiveerd worden door het werk), een dagboek bijhouden, jezelf realistische doelen en verwachtingen stellen, duren ‘nee’ zeggen en niet-werk-gerelateerde boeken lezen. 

- Emotionele zelfzorg zijn dingen die het emotioneel welbevinden verbeteren, zoals tijd doorbrengen met iemand die je dierbaar is, lachen, jezelf toestaan om te huilen, sociale acties ondernemen en lovend zijn over zichzelf.  

- Spirituele zelfzorg is investeren in ondersteunende relaties en betekenis vinden in het leven. Voorbeelden hiervan zijn religieuze of spirituele evenementen bijwonen, bidden, tijd in de natuur doorbrengen, yoga doen en mediteren.  

- Professionele zelfzorg zijn acties die de professionele gezondheid en competenties verhogen. Denk daarbij aan opleidingen bijwonen, deel uitmaken van een team, durven grenzen stellen naar cliënten, praten met collega’s, situaties bespreken met collega’s, pauzes nemen tijdens de werkdag, naar supervisies gaan, zich laten bijstaan door collega’s en andere professionals en de eigen noden naar voor brengen in de organisatie [5], [9].   


De attitudes en overtuigingen die iemand heeft over zelfzorg worden beïnvloed door verschillende omgevings- en persoonlijke factoren en hebben een invloed op hoeveel iemand aan zelfzorg doet. In het algemeen genomen geven sociaal werkers aan dat hun werkgever minder belang hecht aan zelfzorg dan zijzelf en dat hun opleiding er te weinig aandacht aan besteedt [9]. Hoewel sociaal werkers zelfzorg belangrijk vinden en van mening zijn dat het kan helpen om stress te verminderen blijken ze toch niet regelmatig aan zelfzorg te doen [9]. 


Aangezien professionele zelfzorg een buffer kan vormen tegen burn-out en burn-out op zijn beurt een voorspeller is voor het verloop van werknemers loont het voor werkgevers om te investeren in professionele zelfzorg [11] in [9].  


Hier kunnen een aantal kanttekeningen bij worden geplaatst. Zelfzorg is een vaag begrip en er is weinig onderzoek naar welke elementen van zelfzorg echt een effect hebben op het verminderen van het risico op burn-out (bijvoorbeeld: hebben gezond eten en naar de therapeut gaan eenzelfde impact op het verminderen van het risico op burn-out?) [5]. Daarnaast zijn vaardigheden als ‘het kunnen aangeven van grenzen’ en ‘de juiste afstand/nabijheid tot een cliënt kunnen vinden’ niet evident. Hierbij kan supervisie zorgen voor een groter gevoel van controle en zelfredzaamheid [12] in [8] en dus bijdragen aan het kunnen aangeven van grenzen. Het blijkt dat supervisie een significant positief effect heeft op onder andere werktevredenheid, betrokkenheid bij de organisatie, welzijn en gepercipieerde doeltreffend [13] in [8]. Tenslotte worden wel verbanden gevonden tussen zelfzorg en burn-out, maar dat wil niet zeggen dat dit een direct en rechtstreeks verband is. Het is dus niet zo dat mensen die niet aan zelfzorg doen, sowieso een burn-out zullen krijgen of dat een burn-out hebben alleen te wijten is aan een gebrek aan zelfzorg.   

Meer weten over zelfzorg? 


Een interessante website is de Geluksdriehoek, waar veel informatie over welzijn te vinden is. Ook op de website Anne Freud zijn concrete tips rond zelfzorg te vinden, ook toegespitst op ouders/pleegzorgers.

 Gebruikte bronnen:


[1] S. W. Dagan, A. Ben-Porat, and H. Itzhaky, “Child protection workers dealing with child abuse: The contribution of personal, social and organizational resources to secondary traumatization,” Child Abuse Negl, vol. 51, pp. 203–211, Jan. 2016, doi: 10.1016/j.chiabu.2015.10.008. 


[2] A. J. Ellett, J. I. Ellis, T. M. Westbrook, and D. Dews, “A qualitative study of 369 child welfare professionals’ perspectives about factors contributing to employee retention and turnover,” Child Youth Serv Rev, vol. 29, no. 2, pp. 264–281, Feb. 2007, doi: 10.1016/j.childyouth.2006.07.005. 


[3] A. Goemans, M. Veenstra, M. van Geel, and P. Vedder, “Perspectiefbepaling in Nederland,” in Bijdragen van wetenschappelijk onderzoek aan de Vlaamse pleegzorgpraktijk, J. Vanderfaeille and F. Van Holen, Eds., Brussel: VUBpress, 2017, pp. 33–49. 


[4] E. L. Lizano and M. E. Mor Barak, “Workplace demands and resources as antecedents of job burnout among public child welfare workers: A longitudinal study,” Child Youth Serv Rev, vol. 34, no. 9, pp. 1769–1776, Sep. 2012, doi: 10.1016/j.childyouth.2012.02.006. 


[5] A. Salloum, D. C. Kondrat, C. Johnco, and K. R. Olson, “The role of self-care on compassion satisfaction, burnout and secondary trauma among child welfare workers,” Child Youth Serv Rev, vol. 49, pp. 54–61, Feb. 2015, doi: 10.1016/j.childyouth.2014.12.023. 


[6] K. Wilson, I. Sinclair, and I. Gibbs, “The trouble with Foster Care: The Impact of Stressful ‘Events’ on Foster Carers,” Br J Soc Work, vol. 30, pp. 193–209, 2000. 


[7] S. L. Rienks, “An exploration of child welfare caseworkers’ experience of secondary trauma and strategies for coping,” Child Abuse Negl, vol. 110, p. 104355, Dec. 2020, doi: 10.1016/j.chiabu.2020.104355. 


[8] J. Carpenter, C. Webb, L. Bostock, and C. Coomber, “Effective supervision in social work and social care,” Egham, Apr. 2015. 


[9] K. R. Bloomquist, L. Wood, K. Friedmeyer-Trainor, and H.-W. Kim, “Self-care and Professional Quality of Life: Predictive Factors among MSW Practitioners,” Adv Soc Work, vol. 16, no. 2, pp. 292–311, Feb. 2016, doi: 10.18060/18760. 


[10] B. Stamm, “The concise ProQOL manual,” https://proqol.org/proqol-manual. 


[11] J. A. Nissly, M. E. M. Barak, and A. Levin, “Stress, Social Support, and Workers’ Intentions to Leave Their Jobs in Public Child Welfare,” Adm Soc Work, vol. 29, no. 1, pp. 79–100, Jan. 2005, doi: 10.1300/J147v29n01_06. 


[12] S.-Y. Chen and M. Scannapieco, “The influence of job satisfaction on child welfare worker’s desire to stay: An examination of the interaction effect of self-efficacy and supportive supervision,” Child Youth Serv Rev, vol. 32, no. 4, pp. 482–486, Apr. 2010, doi: 10.1016/j.childyouth.2009.10.014. 


[13] M. E. Mor Barak, D. J. Travis, H. Pyun, and B. Xie, “The Impact of Supervision on Worker Outcomes: A Meta‐analysis,” Social Service Review, vol. 83, no. 1, pp. 3–32, Mar. 2009, doi: 10.1086/599028. 
 
Mail niet leesbaar? Klik hier  |  Uitschrijven

 Pleegzorg Kenniscentrum

Stapelplein 28, 9000 Gent

0800 30 181 | info@kenniscentrumpleegzorg.be

Sent by Sendtex